Viện Nghiên cứu Văn hóa (tên tiếng Anh là Institute of Cultural Studies) là tổ chức nghiên cứu khoa học trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. Viện được chính thức thành lập năm 1979, theo Quyết định số 315/ KHXH-QĐ ngày 26 tháng 12 năm 1979 của Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam với tên gọi ban đầu là Ban Văn hóa dân gian. Ngày 9 tháng 9 năm 1983, trước nhu cầu phát triển của ngành, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng kí quyết định thành lập Viện Văn hoá dân gian trên cơ sở Ban Văn hóa dân gian. Ngày 22 tháng 5 năm 1993, trong Nghị định của Chính phủ về việc thành lập Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn quốc gia, Viện Văn hóa dân gian được đổi tên là Viện Nghiên cứu Văn hóa dân gian. Ngày 15 tháng 1 năm 2004, Viện Khoa học xã hội Việt Nam được thành lập trên cơ sở của Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn quốc gia, Viện Nghiên cứu Văn hóa dân gian được đổi tên thành Viện Nghiên cứu Văn hóa.
Có thể nói trong chặng đường 40 năm xây dựng, hình thành và phát triển, các thế hệ cán bộ của Viện Nghiên cứu Văn hóa đã có những đóng góp to lớn trong lĩnh vực nghiên cứu văn hóa dân gian và nghiên cứu văn hóa ở Việt Nam. Do những đóng góp to lớn của thế hệ các nhà khoa học của Viện, năm 1999, nhân dịp kỉ niệm 20 năm thành lập, Viện đã vinh dự được trao Huân chương Lao động Hạng Nhì. Nhiều nhà khoa học của Viện là chuyên gia hàng đầu trong một số lĩnh vực chuyên ngành và nhận các giải thưởng cao quý, trong đó các công trình của hai giáo sư đầu ngành là Nguyễn Đổng Chi và Đinh Gia Khánh được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 1 (1996), GS. TS. Ngô Đức Thịnh, GS. TS. Kiều Thu Hoạch và GS.TS. NGND. Lê Ngọc Canh vinh dự được nhận Giải thưởng Nhà nước. Cố Giáo sư Nguyễn Đổng Chi được truy tặng Huân chương Độc lập Hạng Nhì, cố Giáo Sư Đinh Gia Khánh được tặng Huân chương Lao động hạng Nhất, PGS.Vũ Ngọc Khánh được tặng Huân chương Độc lập Hạng Ba và Huân chương Lao động hạng Nhì, GS.TSKH Phan Đăng Nhật được tặng Huân chương Lao Động hạng Ba, GS.TS. NGND Lê Ngọc Canh được tặng Huân chương Lao Động hạng Nhì, GS. TS. Nguyễn Xuân Kính được trao Huân chương Lao Động hạng Nhì, GS.TS. Lê Hồng Lý được tặng Huân chương Lao Động hạng Ba.